آشنایی با تاریخچه احداث راه آهن در ایران

همشهری آنلاین: درسال ۱۲۶۱ شمسی خط آهنی در حدود هشت کیلومتر و بعرض ۱۰۰۰ میلیمتر از تهران به شهرری بوسیله مسیوبواتال فرانسوی کشیده شد که بعدا امتیاز آن به یک کمپانی بلژیکی واگذار گردید.

راه آهن شرکت نفت:

شرکت سابق نفت نیز برای رفع حوائج خود در محوطه تاسیسات نقت جنوب اقدام باحداث راه آهنی نمود که حدود آن 165 کیلومتر و عرض آن بین خزیمه و مسجد سلیمان 760 میلیمتر و درآبادان به 920 میلیمتر می رسید. از خصایص لکوموتیوهای این راه آهن آن بود که در موقع سوختن و کار جرقه تولید نمی کردند.

راه آهن دولتی - راه آهن سراسری

ایجاد راه آهن درایران همواره یکی از آرزوهای بزرگ و ملی محسوب می گردید. و باینکه در حدود نیم قرن کوشش هائی از طرف اولیاء امور در انجام این امر خطیر بعمل می آمد تحقق این آرزوی ملی تا سال 1306 به طول انجامید.

در23 مهرماه 1306 اولین کلنگ ساختمان سراسری درتهران محل فعلی ایستگاه تهران برزمین زده شد و از همان وقت رسما ساختمان راه آهن از سه نقطه جنوب - مرکز - شمال آغاز گردید و برای اینکه این امر خطیر باسرمایه داخلی و بدون استمداد از بیگانگان انجام یابد و از طرفی تحمل هزینه آن برای ملت ایران طاقت فرسا نباشد، قبل از شروع بساختمان راه آهن بنابفرمان دولت وقت قانون انحصار قند و شکر و چای را وضع و درنهم خرداد 1304 بتصویب مجلس شورای ملی رسانید.

به موجب این قانون مقرر گردید ازهرسه کیلوقند وشکر دوریال و ازهرسه کیلوچای شش ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله ازآن صرف هزینه ساختمان راه آهن سراسری گردد. راه آهن سراسری در27 مرداد ماه 1317 بپایان رسیده و دوخط شمال و جنوب درایستگاه سمیه به یکدیگر متصل و درروز سوم شهریورماه 1317 این خط با تشریفات خاصی رسما افتتاح و بهره برداری آن شروع شد.

عبور اولین قطار پس ازپایان مراسم افتتاح خط سراسری -ایستگاه سمیه

راه آهن گرمسار- مشهد

زمانیکه راه آهن سراسری درشرف اتمام بود، وزارت راه مامور ساختمان سایر خطوط گردید و اولین خطی که پس از خط سراسری اقدام بساختمان آن گردید ، خط گرمسار-مشهد است . ساختمان خط مذبور از روز 24 اسفند 1316 آغاز و زیرسازی و ریل گذاری آن تا ایستگاه شاهرود بطول 315 کیلومتر تا سال 1320 باتمام رسیده و بهره برداری از آن شروع شد.

لیکن عملیات ساختمانی از شاهرود ببعد بعلت بروز جنگ جهانی دوم متوقف گردید تااینکه بعداز پایان جنگ و رفع محظورات مجددا عملیات ساختمانی آن از سال 1326 بوسیله وزارت راه و از اعتبارات سازمان برنامه شروع گردید و پس از پیشرفت عملیات ساختمانی از اسفندماه 1333 ریل گذاری آن بوسیله اداره ساختمان وزارت راه و از هفدهم دیماه 1334 توسط راه آهن دولتی ایران آغاز و درهفدهم دیماه 1335 خاتمه یافت و از همان تاریخ اقدام به قبول بار ازهمه نقاط راه آهن به این خط گردید.

راه آهن تهران - تبریز

دومین خطی که پس ازتکمیل راه آهن سراسری اقدام بساختمان آن گردید، خط تهران - تبریز میباشد . ساختمان این خط روز هیجدهم آبانماه 1317 از تهران شروع و تا روز چهاردهم آبانماه 1321 ساختمان و ریلگذاری آن تامیانه خاتمه یافت و بلافاصله بهره برداری ازآن شروع گردید. لیکن بعلت بروز جنگ دوم جهانی عملیات این خط نیز متوقف و پس از پایان جنگ مانند خط گرمسار - مشهد عملیات ساختمانی آن بوسیله وزارت راه شروع و ریلگذاری آن از میانه شروع و روز 29 مهر 1335 به ایستگاه مراغه رسیده و از دهم دیماه 1335 بهره برداری از تهران تا مراغه آغاز گردبد.

راه آهن قم -یزد

ساختمان این خط از نهم آذرماه 1317 از قم شروع و پیش بینی شده بود که در سال 1321 خاتمه یابد لیکن پس از وقایع 1320 عملیات خط مذبور نیز متوقف گردید. چون قسمتی از زیرسازی این خط حاضر و برای ریلگذاری آماده بود در تاریخ 29 فروردین 1326 راه آهن دولتی ایران با مصالح موجود اقدام بریلگذاری از قم بکاشان نموده و در تاریخ 26 اردیبهشت ماه 1328 عملیات ریلگذاری خاتمه یافته و از روز 19 خرداد ماه 1328 بهره برداری آن شروع شد.